Sürdürülebilir mimari ile merak edilen her şey

Sürdürülebilirlik konseptinin en önemli ayaklarından birini yerellik oluşturur. Sürdürülebilir mimari de mümkün olan en yüksek oranda yerel kaynakları kullanmaya odaklanır. Bu, kendinden menkul ve salt çevrecilik adına yapılan bir tercih değildir. Öncelikle yerel kaynaklarla üretilen yapılar bölgenin iklim ve çevre koşullarına dayanıklı olurlar. Örneğin Karadeniz’de geleneksel mimarinin ahşap üzerine şekillenmesi, karasal iklimin hakim olduğu İç Anadolu’da ise kerpiçin yaygın kullanılması hem bu ürünlerin bu bölgelerde kolay ve bol teminiyle, hem de bunlarla yapılan evlerin ilgili coğrafya için elverişli olmasıyla ilgilidir. Bir diğer önemli konu da endüstriyel malzemelerin nakliyesinden kaynaklanan karbon ayak izini asgaride tutmaktır. 

Sürdürülebilir mimari her şeyin doğadan en çıplak haliyle temin edilmesi anlamına gelmiyor. Yani işlenmemiş kütükleri birbirine eklemek veya ham topraktan kerpiç karmak zorunda değiliz. Öte yandan her zaman mümkün olan en doğal alternatifi kullanmak vazgeçilmez bir ilke. Örneğin gerçek ahşabın kullanılabileceği bir alanda işlenmiş lamine ahşap ürünleri tercih etmek sürdürülebilir mimariye uygun bir seçim olmayacaktır. Veya kullanılabilir toprakların üzerine salt kolay temizlenmesi için beton dökmek de kabul edilebilir bir uygulama değil. Mevcut seçenekler arasından en az işlenmiş ve doğaya en yakın olanı tercih etmek, bir yapının üretimindeki toplam karbon ayak izini önemli ölçüde düşürdüğü gibi çok daha uzun ömürlü ve geri dönüştürülebilir malzemeler kullanılmasını sağlayacaktır. 

Enerjinin üretimi ve kullanımı günümüz toplumunun en önemli sorunları arasında yer alıyor. Dünyaya kesintisiz bir şekilde vermekte olduğumuz zararın ciddi bir kısmı da yine enerjinin üretimi ve tüketimiyle ilgili. Enerji kaynaklarının doğru ve verimli kullanımı sürdürülebilir mimarinin önemli gündemlerinden biridir. Sürdürülebilir mimari ilkelerine göre yapılmış evler öncelikli olarak güneş ve rüzgâr gibi doğanın bize yalın haliyle sunduğu enerji kaynaklarını doğru kullanmaya odaklanır. Evlerin cepheleri, pencere konumları, çatıları ve daha pek çok detayı gün ışığından en iyi şekilde yararlanmaya ve rüzgâr sayesinde en iyi havalandırmayı sağlamaya yönelik olarak belirlenir. Böylece kışın ısınma, yazın da soğutma giderleri asgari seviyede tutulur. Mecburi olarak kullanılacak diğer enerji kaynakları ise yine en verimli şekilde kullanılmalıdır. Yeşil mimaride ısı yalıtımı bu yüzden önemlidir. Ancak bu noktada da endüstriyel yalıtım çözümleri yerine yine doğal malzemelerle ve evlerin tasarımıyla etkili bir yalıtım elde edilir. 

Bir yapının sürdürülebilirliğinden söz etmek için aynı zamanda kullanım ömrünü de dikkate almamız gerekir. Doğal malzemelerin ağırlıkta olduğu evler (yaygın olarak bilinenin aksine) endüstriyel malzemelerle yapılan binalardan çok daha uzun ömürlüdür. Bugün Karadeniz’de yüz yıldan uzun süredir fiilen kullanılan sayısız ahşap ev bulunmaktadır. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yüzlerce yıldır ayakta olan toprak ve kerpiç yapılar bulunduğu kısa bir araştırma ile kendiniz de görebilirsiniz. Hemen her tür doğal malzemeyle yapılan ev için benzer bir durum söz konusudur. Bür yapının çok uzun süre kullanılır olması o yapı için harcanan malzemenin hakkının verilmesi ve aynı zamanda da bir başka yapı için başka malzemeler tüketilmemesi anlamına gelir. 

Sürdürülebilir mimari, gerek tercih edilen doğal malzemeler, gerek gün ışığından doğru yararlanmaya yönelik tasarım anlayışı gibi pek çok sebepten ötürü insan sağlığına çok daha uygun yapılar ortaya çıkarır. Endüstriyel bir konutun üretiminde temel amaç düşük maliyet ve yüksek kârlılık olduğu için sağlıklı malzeme kavramı “insan sağlığına doğrudan zararı olmayan” ürünlerden söz eder. Oysa doğal malzemelerin insan sağlığına yararı da vardır. Tasarımı ve kullanılan malzemeler itibari ile doğal bir yalıtıma sahip olan bir konut, dış cephesi kat kat yalıtım malzemesiyle donatılmış beton bir konuttan çok daha sağlıklı ve uzun bir hayat sunar. 

Sürdürülebilir mimari ürünü yapıların hem doğaya hem de insan sağlığına olan pozitif etkileri düşünüldüğünde maliyet çok da önemli bir konu gibi görünmeyebilir. Ancak sürdürülebilir mimarinin yaygınlaşması ve norm haline gelmesi için maliyet avantajlarının da altını çizmek gerekiyor. Yerel ve doğal malzemeler sanılanın aksine endüstriyel malzemelerden daha pahalı değiller. Ayrıca tasarıma dayalı yalıtım çözümleriyle sürdürülebilir mimari ürünü evlerin enerji tüketim maliyetleri de endüstriyel alternatiflerine göre ciddi bir avantaj sağlıyor. Doğal malzemelerin çok sınırlı bir bakım ve ilgiyle çok daha estetik manzaralar yaratması da yine bir diğer maliyet avantajını oluşturuyor. Sürdürülebilir mimariyi doğru anladığımız takdirde birkaç basit hesaplamayla başka pek çok maliyet kaleminde avantaj sağlayabileceğini kendimiz de kolaylıkla saptayabiliriz.

’Ahşap ev güzelliği: Türkiye'den 11 örnek fotoğraf’ başlıklı yazımız da ilginizi çekebilir.